بررسی عملیات فتح‌المبين

1-عملیات فتح‌المبين-رویکرد ارتش
پس از ۱۸ ماه از آغاز جنگ بین عراق و ایران و انجام دهها عملیات کوچک و بزرگ توسط طرفین، توازن قوا به سمت برتری موقعیت نیروهای ایرانی در حال تغییر بود و به همین دلیل فرماندهان ایرانی آزادسازی سریع سرزمین های اشغال شده را در طرح و برنامه خود منظور کردند. در منطقه غرب کرخه و شوش، گسترده ترین حضور زمینی عراق به وجود آمده بود. منطقه ای از دهلران در شمال تا تنک رقابیه در جنوب به عمق متوسط ۷۰ الی ۸۰ کیلومتر در اشغال عراقی ها بود.

هر چند عوارض حساس و نقاط مهمی در این منطقه وجود نداشت ولی تهدید محور اندیمشک به اهواز و قرار داشتن شهرهای شوش، اندیمشک و دزفول در برد توپخانه دشمن موضوعی بود که به سادگی قابل تحمل نبود. پیشروی نیروهای عراقی را در مهرماه ۱۳۵۹، مقاومت شدید نیروهای خودی با استفاده از مانع رودخانه کرخه به همراه تلاش شدید یگانهای توپخانه، هوانیروز و نیروی هوائی قهرمان ارتش جمهوری اسلامی ایران متوقف نمود و نه تنها ایرانی ها توانستند دشمن را در غرب رودخانه زمین گیر کنند بلکه با حفظ سر پل منطقه پل نادری، کرخه و شوش گسترش آن با انجام عملیاتهای کانال هندلی و تپه چشمه و انگوش نیروهای قابل توجهی را در غرب کرخه مستقر کردند.
در تداوم حوادث این منطقه حملات عراقی ها نیز به شکست انجامید و با قطع ارتباط نیروهای عراقی در منطقه بستان، زمینه انجام یک عملیات گسترده فراهم شد. در ایران یک قرارگاه مشترک با نام «قرارگاه عملیاتی کربلا» تشکیل و این قرارگاه اصل «وحدت فرماندهی» را برای ترکیب مقدس ارتش و سپاه مورد توجه قرار داد. در این راستا حرکات عراق در حمله مورخه ۱۷/۱۱/۱۳۶۰ در تنگ چزابه و منطقه بستان و ۲۹/۱۲/۱۳۶۰ در منطقه شوش قابل توجه است.
نیروهای عراقی می خواستند با پراکنده نمودن نیروهای ایرانی مانع از انجام یک حمله گسترده در منطقه شوش گردیده و حضور خود را در عمق خاک خوزستان تداوم دهند. عملیات فتح المبین که نام آن با استخاره از قرآن و آیه شریفه «انا فتحناک فتحا مبینا» انتخاب گردید در ساعت نیم بامداد مورخه ۲/۱/۱۳۶۱ با رمز یا زهرا (س) آغاز و در نهم فروردین ماه پس از ۷ روز نبرد به پایان رسید و بدین ترتیب یکی از بزرگترین و گسترده ترین نبردهای زمینی به وقوع پیوست. قرارگاههای قدس، نصر، فجر و فتح به ترتیب از شمال به جنوب در عین خوش و ابوقریب، علی گره زد و تپه بلتا و ارتفاعات تینه، تپه های ابوصلیبی خات به چنانه و شرق ارتفاعات میش داغ و رقابیه با دشمن درگیر شده و در ۳ مرحله توانستند بعد از عبور از خطوط پدافندی پیشروی خود را در عمق مواضع عراقی ها آغاز کرده و در ارتفاعات حاشیه مرزی مستقر شوند.
نقش حضرت امام خمینی (ره) در تصمیم گیری نهائی و صدور فرمان برای انجام عملیات بسیار تعیین کننده و مهم بود که باعث گردید فرمانده هان عالی رتبه ارتش و سپاه با توکل و اعتماد بیشتری به عنایات خداوند عملیات را انجام دهند، سرلشگر شهید نقدی یکی از فرماندهان شجاع ارتش در این منطقه به شهادت رسید.
نتیجه:
-    آزادسازی حدود ۲۲۰۰ کیلومتر مربع از خاک میهن اسلامی.
-    منطقه عین خوش، ارتفاعات بلتا، شاوریه، علی گره زد، ابوصلیبی خات، تینه، برقازه، میشداغ و چاههای نفت ابوغریب و برقازه آزاد شد.
-    ۰۰۰/۲۵ نفر کشته و زخمی و ۰۰۰/۱۶ اسیر تلفات سنگین ینروهای عراقی بود.
-    ۲۷۰ دستگاه تانک، ۱۵۰ دستگاه نفربر، ۶ فروند هواپیما، ۳ فروند بالگرد منهدم گردید.
-    ۱۵۰ دستگاه تانک، ۱۷۰ دستگاه نفربر، ۱۲۵ عراده توپ و ۵۰۰ دستگاه خودرو سالم همراه هزاران سلاح سبک و تجهیزات و لوازم مخابراتی به غنیمت ایران درآمد.

منبع : کتاب اطلس نبردهای ماندگار
نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی

2-بررسی اجمالی عملیات فتح‌المبين-رویکرد سپاه
عملیات فتح‌المبين

منطقه: جبهه جنوبي - شوش و دزفول
رمز: يا زهرا (س)
هدف: آزادسازي منطقه غرب دزفول و جاده دزفول - دهلران و تامين انديمشك، شوش، دزفول و جاده انديمشك - اهواز
وسعت منطقه آزادشده: 2400 كيلومتر مربع
با پيروزي عمليات طريق‌القدس و قطع ارتباط زميني يگان‌هاي تحت امر سپاه سوم عراق در دو منطقه دزفول و غرب رود كارون، زمينه مناسب براي عمليات در هر يك از اين دو منطقه فراهم شد. منطقه غرب دزفول به دلايلي همچون دور كردن دشمن از شهرهاي انديمشك، دزفول، شوش و تناسب استعداد يگان‌هاي خودي با وسعت منطقه و تناسب وضعيت طبيعي زمين آن با رزم نيروي پياده، براي اجراي عمليات برگزيده شد، سپس يگان‌ها نقاط حساس زمين را شناسايي كردند. عقبه دشمن به دو تنگه عين‌خوش و رقابيه اتكاء داشت، بنابراين با توجه به اين وضعيت، عمليات طراحي و اجرا شد. در محور شمالي دو قرارگاه و در محورهاي شرقي و جنوبي هركدام يك قرارگاه وارد عمل شدند. در مرحله اول، تنگه عين‌خوش را تيپ14 امام حسين (ع) با فرماندهي حسين خرازي مسدود كرد و توپخانه دشمن در منطقه "علي گره‌زد" با عمليات نفوذي يك گردان از تيپ27 حضرت رسول (ص) به فرماندهي محسن وزوايي منهدم كرد. در مرحله دوم، تنگه رقابيه مسدود شد؛ يگان‌هاي خودي با استفاده از كانالي كه در زمين‌هاي رملي احداث شده بود، تنگه رقابيه را دور زدند و دشمن را از پشت محاصره كردند. دشمن كه از همان مرحله اول موقعيت خود را در خطر ديده بود، براي خروج از محاصره فشار شديدي وارد مي‌آورد تا تنگه عين‌خوش را باز كند، ليكن رشادت نيروهاي تيپ14 امام حسين (ع) مانع از موفقيت دشمن شد. در مرحله سوم، پيش‌روي به مقرّ فرماندهي دشمن آغاز شد و يگان 27 حضرت رسول به فرماندهي برادر احمد متوسليان، سايت 4 و 5 را كه محل استقرار فرماندهي لشكر يك مكانيزه دشمن بود، به اشغال درآورد. در مرحله چهارم با پاكسازي منطقه آزاد شده و تعقيب دشمن، ارتفاعات منطقه عملياتي به تصرف در آمد و دشمن به غرب رودخانه دويرج عقب رانده شد. بدين ترتيب همه اهداف تأمين گرديد و لشكر10 زرهي و 1 مكانيزه عراق نيز آسيب جدي ديدند.

برگرفته از کتاب اطلس جنگ ایران و عراق، فشرده نبردهای زمینی، حسن دری،  مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ